Kiedy ze świata usunie się Boga, nie pozostanie na nim nic prawdziwie ludzkiego
Autor: ks. Mieczysław Piotrowski TChr,
MiÅ‚ujcie siÄ™! 4/2001 → Temat numeru
To prawdziwy cud, że do nas przyjechaÅ‚ Ojciec ÅšwiÄ™ty – powiedziaÅ‚ wzruszony do Å‚ez 80-letni pielgrzym z KamieÅ„ca Podolskiego po Mszy Å›w. na kijowskim lotnisku Czajka. Radość, Å‚zy wzruszenia, atmosfera wielkiego narodowego Å›wiÄ™ta, Å›wiadomość bliskoÅ›ci Boga – tak najkrócej można by scharakteryzować atmosferÄ™, która zapanowaÅ‚a w caÅ‚ej Ukrainie podczas wizyty Ojca ÅšwiÄ™tego.
CaÅ‚y naród wsÅ‚uchiwaÅ‚ siÄ™ w to, co mówiÅ‚ „Papa RymÅ›kij”. SÅ‚owa Ojca ÅšwiÄ™tego poruszaÅ‚y sumienia. Pewna nauczycielka, prawosÅ‚awna, zwierzaÅ‚a siÄ™ nam w pociÄ…gu, że obecność i przemówienia Ojca ÅšwiÄ™tego sprawiÅ‚y, iż zdaÅ‚a sobie sprawÄ™ ze zÅ‚a jakie czyniÅ‚a, gdy w czasach komunizmu uczyÅ‚a w szkole dzieci, że Pana Boga nie ma, a w niedziele pilnowaÅ‚a, by nie chodziÅ‚y do koÅ›cioÅ‚a. Czy Pan Bóg mi to przebaczy? Tak bardzo chciaÅ‚abym nauczyć siÄ™ modlić na różaÅ„cu. Ze Å‚zami i wielkÄ… radoÅ›ciÄ… wsÅ‚uchiwaÅ‚a siÄ™ w to, co mówiliÅ›my jej o nieskoÅ„czonym Bożym MiÅ‚osierdziu, a później, po raz pierwszy w życiu, wspólnie z nami modliÅ‚a siÄ™ na różaÅ„cu.
Ojciec ÅšwiÄ™ty przybyÅ‚ na ukraiÅ„skÄ… ziemiÄ™ jako pielgrzym pokoju, kierujÄ…c siÄ™ jedynie pragnieniem dania Å›wiadectwa, że tylko Chrystus jest DrogÄ…, PrawdÄ… i Å»yciem (J 14,6), że niemożliwe jest zbudowanie zgodnego i pokojowego kraju bez czerpania z czystych źródeÅ‚ wspólnej chrzeÅ›cijaÅ„skiej wiary. Jan PaweÅ‚ II podkreÅ›liÅ‚, że przybyÅ‚ na ukochanÄ… ziemiÄ™ Ukrainy i do Kijowa, kolebki chrzeÅ›cijaÅ„skiej kultury caÅ‚ego europejskiego Wschodu. WezwaÅ‚, aby nie zapominać lekcji, której udzieliÅ‚a nam historia, że najwiÄ™kszym zagrożeniem dla ludzkoÅ›ci sÄ… totalitarne ideologie ateistyczne. W kijowskiej filharmonii 24 czerwca Ojciec ÅšwiÄ™ty powiedziaÅ‚, że tylko Å›wiatopoglÄ…d oparty na Bogu jest gwarancjÄ… niezbywalnej wartoÅ›ci czÅ‚owieka. PrzypominajÄ…c nazistowskÄ… zbrodniÄ™ ludobójstwa w Babyn Jarze stwierdziÅ‚: Do jakich okrucieÅ„stw zdolny jest czÅ‚owiek, kiedy siÄ™ Å‚udzi, iż może obejść siÄ™ bez Boga! Wola przeciwstawienia siÄ™ Jemu i usuniÄ™cia wszelkiego przejawu religii wyraziÅ‚a siÄ™ w sposób przemożny także w totalitaryzmie ateistycznym i komunistycznym. UpamiÄ™tniajÄ… to, przytoczymy tu tylko niektóre, pomniki ofiar HoÅ‚odomoru [Å›mierci gÅ‚odowej], zamordowanych w Bykiwni, zabitych na wojnie w Afganistanie. Pamięć o tak bolesnych przeżyciach niechaj pomaga dzisiejszej ludzkoÅ›ci, zwÅ‚aszcza mÅ‚odym pokoleniom, odrzucić wszelkÄ… formÄ™ przemocy i wzrastać w poszanowaniu godnoÅ›ci ludzkiej, zachowujÄ…c podstawowe prawa w niej zakorzenione, w tym także prawo do wolnoÅ›ci religijnej (...) Kiedy ze Å›wiata usunie siÄ™ Boga, nie pozostanie na nim nic prawdziwie ludzkiego. Bez zapatrzenia w niebo wspólnota ludzka traci sprzed oczu horyzont wÅ‚asnej drogi na ziemi. U podstaw wszelkiego autentycznego humanizmu jest zawsze pokorne i ufne uznanie prymatu Boga (Filharmonia Kijowska, 24 czerwca 2001).
W przemówieniu do przedstawicieli rzÄ…du i parlamentu z caÅ‚Ä… mocÄ… Ojciec ÅšwiÄ™ty mówiÅ‚ o zagrożeniach, jakie niosÄ… ze sobÄ… ateistyczne i totalitarne ideologie: Nie pozwolić mocarnym na niszczenie czÅ‚owieka – pisaÅ‚ WÅ‚odzimierz Monomach (+1125) w swoim „Pouczeniu dla dzieci”. SÅ‚owa te również dzisiaj zachowujÄ… swojÄ… wagÄ™. W XX wieku reżimy totalitarne zniszczyÅ‚y caÅ‚e pokolenia, ponieważ zburzyÅ‚y trzy filary wszelkiej prawdziwie ludzkiej cywilizacji: uznanie wÅ‚adzy Bożej, z której wypÅ‚ywajÄ… niezbÄ™dne wytyczne moralne w życiu (Wj 20, 1. 18), szacunek dla godnoÅ›ci czÅ‚owieka stworzonego na obraz i podobieÅ„stwo Boże (por. Rodz. 1, 26-27), obowiÄ…zek sprawowania wÅ‚adzy w sÅ‚użbie każdego czÅ‚onka spoÅ‚eczeÅ„stwa bez wyjÄ…tku, poczynajÄ…c od najsÅ‚abszych i bezbronnych. Zanegowanie Boga nie uczyniÅ‚o czÅ‚owieka wolniejszym. NaraziÅ‚o go raczej na różne formy niewoli, sprowadzajÄ…c wÅ‚adzÄ™ politycznÄ… do rzÄ™du brutalnej i uciskajÄ…cej siÅ‚y. Ludzie polityki, nie zapomnijcie tej poważnej lekcji historii! Waszym zadaniem jest sÅ‚użyć ludziom i zapewnić im pokój i równe prawa. Nie ulegnijcie pokusie wykorzystania wÅ‚adzy dla osobistych bÄ…dź grupowych interesów. Zawsze bÄ…dźcie zainteresowani potrzebami biednych i pracujcie, aby w sposób zgodny z prawem zapewnić każdej jednostce sprawiedliwy dostÄ™p do dobrobytu (...).
Ojciec ÅšwiÄ™ty wskazaÅ‚ również na chrzeÅ›cijaÅ„skie korzenie ukraiÅ„skiej kultury: Najdrożsi UkraiÅ„cy, chrzeÅ›cijaÅ„stwo inspirowaÅ‚o waszych najwybitniejszych ludzi kultury i sztuki, i obficie zraszaÅ‚o moralne, duchowe i spoÅ‚eczne korzenie waszego Kraju. ChciaÅ‚bym tu przypomnieć to, co napisaÅ‚ wasz rodak – Hryhorij Skoworoda: „Wszystko przemija, lecz na koÅ„cu wszystkiego pozostaje miÅ‚ość. Wszystko przemija z wyjÄ…tkiem Boga i miÅ‚oÅ›ci”. PodobnÄ… intuicjÄ™ mógÅ‚ mieć jedynie czÅ‚owiek gÅ‚Ä™boko przenikniÄ™ty duchem chrzeÅ›cijaÅ„skim. W jego sÅ‚owach odnajdujemy echo pierwszego listu Å›w. Jana: „Bóg jest miÅ‚oÅ›ciÄ…: kto trwa w miÅ‚oÅ›ci, trwa w Bogu, a Bóg w nim” (4,16). W caÅ‚ej Europie ewangeliczne sÅ‚owo zapuÅ›ciÅ‚o gÅ‚Ä™bokie korzenie, przynoszÄ…c w ciÄ…gu wieków cudowne owoce cywilizacji, kultury, Å›wiÄ™toÅ›ci. Wybory narodów kontynentu jednak nie zawsze byÅ‚y zgodne z wartoÅ›ciami poszczególnych tradycji chrzeÅ›cijaÅ„skich i historia musiaÅ‚a odnotować bardzo bolesne krzywdy, zniszczenia i żaÅ‚oby. (...) Jako Pasterz KoÅ›cioÅ‚a Katolickiego ze szczerym uznaniem podkreÅ›lam fakt, że w preambule do konstytucji Ukrainy przypomina siÄ™ obywatelom o „odpowiedzialnoÅ›ci wobec Boga”. Na pewno taka byÅ‚a optyka waszego Hryhorija Skoworody, kiedy zapraszaÅ‚ swoich wspóÅ‚czesnych do stawiania na pierwszym miejscu „zrozumienia czÅ‚owieka”, szukajÄ…c dla niego odpowiednich dróg, aby mógÅ‚ ostatecznie wyjść ze Å›lepych zauÅ‚ków nieprzejednania i nienawiÅ›ci. WartoÅ›ci Ewangelii, które sÄ… czÄ…stkÄ… waszej tożsamoÅ›ci narodowej, bÄ™dÄ… Wam pomagać w budowaniu otwartego i solidarnego spoÅ‚eczeÅ„stwa, w którym każdy bÄ™dzie mógÅ‚ wnosić wÅ‚asny szczególny wkÅ‚ad do dobra wspólnego, czerpiÄ…c z niego równoczeÅ›nie odpowiedniÄ… pomoc celem lepszego rozwijania wÅ‚asnych talentów (Kijów, 23 czerwca 2001).
Ojciec ÅšwiÄ™ty bardzo mocno podkreÅ›laÅ‚, że czynnik religijny stanowi istotnÄ… czÄ…stkÄ™ tożsamoÅ›ci osobistej każdego czÅ‚owieka, niezależnie od rasy, narodu lub kultury, do której przynależy. Religia, kiedy jest praktykowana pokornym i szczerym sercem, wnosi szczególny i niezastÄ…piony wkÅ‚ad w rozwój braterskiego i sprawiedliwego czÅ‚owieczeÅ„stwa. Jak paÅ„stwo, które chce być rzeczywiÅ›cie demokratyczne, mogÅ‚oby odżegnywać siÄ™ od peÅ‚nego poszanowania wolnoÅ›ci religijnej obywateli? Nie ma prawdziwej demokracji tam, gdzie pogwaÅ‚cona jest jedna z podstawowych wolnoÅ›ci osoby ludzkiej. Również Ukraina w dÅ‚ugim i bolesnym okresie dyktatur doznaÅ‚a niszczycielskich skutków ateistycznego ucisku, który gnÄ™bi czÅ‚owieka i podporzÄ…dkowuje niewolniczemu reżimowi. Macie teraz przed sobÄ… pilne zadanie spoÅ‚ecznego i moralnego odrodzenia narodu. JesteÅ›cie wezwani do wniesienia przez swoje dziaÅ‚ania istotnego wkÅ‚adu w to dzieÅ‚o odnowy spoÅ‚ecznej, wykazujÄ…c, że jedynie w klimacie poszanowania wolnoÅ›ci religijnej jest możliwe budowanie w peÅ‚ni ludzkiego spoÅ‚eczeÅ„stwa (Kijów, 24 czerwca 2001).
Podczas Mszy Å›w. na lotnisku Czajka w Kijowie Ojciec ÅšwiÄ™ty przypomniaÅ‚ objawionÄ… prawdÄ™ o nieskoÅ„czonej godnoÅ›ci każdej osoby ludzkiej. Dla Boga żaden czÅ‚owiek nie jest bez imienia. W Jego oczach wszyscy majÄ… jednakowÄ… wartość: wszyscy sÄ… odmienni, ale wszyscy równi, wszyscy sÄ… powoÅ‚ani, aby być synami w Synu (Kijów, 24 czerwca 2001).
We Lwowie Ojciec ÅšwiÄ™ty wezwaÅ‚ do braterskiego pojednania pomiÄ™dzy UkraiÅ„cami i Polakami: Odczuwamy gÅ‚Ä™bokÄ… wewnÄ™trznÄ… potrzebÄ™ uznania różnych przejawów niewiernoÅ›ci ewangelicznym zasadom, jakich nierzadko dopuszczali siÄ™ chrzeÅ›cijanie pochodzenia zarówno polskiego, jak i ukraiÅ„skiego, zamieszkujÄ…cy te ziemie. Czas już oderwać siÄ™ od bolesnej przeszÅ‚oÅ›ci! ChrzeÅ›cijanie obydwu narodów muszÄ… iść razem w imiÄ™ jedynego Chrystusa, ku jedynemu Ojcu, prowadzeni przez tego samego Ducha, który jest źródÅ‚em i zasadÄ… jednoÅ›ci. Niech przebaczenie – udzielone i uzyskane – rozleje siÄ™ niczym dobroczynny balsam w każdym sercu. Niech dziÄ™ki oczyszczeniu pamiÄ™ci historycznej wszyscy gotowi bÄ™dÄ… stawiać wyżej to, co jednoczy, niż to, co dzieli, ażeby razem budować przyszÅ‚ość opartÄ… na wzajemnym szacunku, braterskiej wspóÅ‚pracy i autentycznej solidarnoÅ›ci (Lwów, 26 czerwca).
We Lwowie, podczas spotkania z rozentuzjazmowanÄ… przeszÅ‚o milionowÄ… rzeszÄ… mÅ‚odych ludzi, Ojciec ÅšwiÄ™ty nawiÄ…zaÅ‚ do Åšwiatowego Dnia MÅ‚odzieży, wzywajÄ…c zgromadzonych do otwarcia wielkiego „laboratorium wiary”, aby każdy mógÅ‚ osobiÅ›cie odpowiedzieć Chrystusowi na Jego pytanie: Za kogo Mnie uważacie (Mt 16, 15). Jan PaweÅ‚ II mówiÅ‚: Najdrożsi, Papież przybyÅ‚ do was, aby zachÄ™cić do odpowiedzi: „Ty jesteÅ› Mesjasz, Syn Boga żywego” (Mt 16, 16); „Ty masz sÅ‚owa życia wiecznego” (J 6, 68). Tak, najdrożsi mÅ‚odzi, Chrystus ma sÅ‚owa życia wiecznego. Jego sÅ‚owa trwajÄ… wiecznie, a nade wszystko otwierajÄ… nam bramy życia wiecznego. Kiedy Bóg mówi, Jego sÅ‚owa dajÄ… życie, powoÅ‚ujÄ… do istnienia, ukazujÄ… drogÄ™, odradzajÄ… rozczarowane i zabÅ‚Ä…kane serca i wlewajÄ… w nie nowÄ… nadziejÄ™. Kiedy czytamy BibliÄ™, od pierwszych jej stron odkrywamy, że mówi do nas Bóg. Mówi, dajÄ…c stworzeniu życie: niebo, ziemia, Å›wiatÅ‚o, wody, żywe istoty, mężczyzna i kobieta, wszystko istnieje dziÄ™ki Jego sÅ‚owu.
Jego sÅ‚owo nadaje sens wszystkim rzeczom, wydobywajÄ…c je z chaosu. Dlatego przyroda jest olbrzymiÄ… ksiÄ™gÄ…, w której ze zdumieniem możemy znajdywać coraz to nowe Å›lady Boskiego PiÄ™kna! Jeszcze bardziej aniżeli w stworzeniu, Bóg przemawia w historii ludzkoÅ›ci. Raz po raz ukazuje swojÄ… obecność w losach Å›wiata, rozpoczynajÄ…c dialog z ludźmi stworzonymi na swój obraz, chcÄ…c z każdym tworzyć komuniÄ™ życia i miÅ‚oÅ›ci. Historia staje siÄ™ w ten sposób drogÄ… wzajemnego poznania miÄ™dzy StwórcÄ…, a istotÄ… ludzkÄ…, dialogiem, którego ostatecznym celem jest wyprowadzenie nas z niewoli grzechu do wolnoÅ›ci i miÅ‚oÅ›ci.
Ojciec ÅšwiÄ™ty przypomniaÅ‚, że na drodze do wolnoÅ›ci i miÅ‚oÅ›ci trzeba kierować siÄ™ Dekalogiem. SÄ… to „sÅ‚owa życia wiecznego”, ponieważ sÄ… zawsze obowiÄ…zujÄ…ce i zapewniajÄ… życie tym, którzy ich przestrzegajÄ…. Drodzy przyjaciele! Pewnego dnia bardzo bogaty mÅ‚odzieniec zapytaÅ‚ Jezusa: „Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby otrzymać życie wieczne?” (Mt 19, 16). A Jezus mu odpowiedziaÅ‚: „JeÅ›li chcesz osiÄ…gnąć życie, zachowaj Przykazania” (Mt 19, 17). Chrystus nie przyszedÅ‚ obalić Pierwszego Przymierza, lecz je dopeÅ‚nić. Dziesięć PrzykazaÅ„ ma wiecznÄ… wartość, ponieważ one stanowiÄ… podstawowe prawo ludzkoÅ›ci, wypisane w sumieniu każdego czÅ‚owieka. StanowiÄ… one pierwszy krok ku wolnoÅ›ci i życiu wiecznemu, ponieważ czÅ‚owiek, przestrzegajÄ…c ich, nawiÄ…zuje wÅ‚aÅ›ciwy kontakt z Bogiem i bliźnim. One wyjaÅ›niajÄ… odpowiedź miÅ‚oÅ›ci, do której udzielenia wobec Boga jest powoÅ‚any czÅ‚owiek (Katechizm KoÅ›cioÅ‚a Katolickiego, 2083). To sÅ‚owo wypisane jest naturalnie w sercu każdej istoty ludzkiej i należy go wiernie sÅ‚uchać i przestrzegać. Winno ono być normÄ… naszej codziennej egzystencji.
W dzisiejszym Å›wiecie dokonujÄ… siÄ™ gÅ‚Ä™bokie i nagÅ‚e przemiany spoÅ‚eczne i ulegajÄ… osÅ‚abieniu liczne punkty odniesienia moralnego, rzucajÄ…c ludzi w chaos, a nieraz w rozpacz. Dekalog jest jak kompas na burzliwym morzu, który umożliwia nam trzymanie kursu i dopÅ‚yniÄ™cie do lÄ…du. Dlatego dzisiaj, mÅ‚odzi Ukrainy, pragnÄ™ na nowo przedstawić wam Dziesięć PrzykazaÅ„ w sposób symboliczny, ażeby one byÅ‚y waszym „kompasem”, solidnym punktem odniesienia w budowaniu waszej teraźniejszoÅ›ci i przyszÅ‚oÅ›ci.
„BÄ™dziesz miÅ‚owaÅ‚ Pana Boga twego”. Musimy dać Bogu pierwsze miejsce w swoim życiu. Dlatego pierwsze trzy przykazania dotyczÄ… naszego zwiÄ…zku z Bogiem. On zasÅ‚uguje na to, byÅ›my Go kochali caÅ‚ym naszym sercem, caÅ‚Ä… naszÄ… duszÄ… i wszystkimi naszymi siÅ‚ami (por. Pwt 6, 5). Bóg jest jeden i nie można Go zamienić faÅ‚szywymi bożkami. Również do was, drodzy mÅ‚odzi ludzie, On powiada: „Jam jest Pan Bóg wasz. Ja chcÄ™ zaprowadzić was do peÅ‚ni życia: nie zastÄ™pujcie Mnie niczym”. Dzisiaj istnieje silny nacisk na to, aby prawdziwego Boga zastÄ…pić faÅ‚szywymi i zÅ‚udnymi bożkami. Dzisiejszymi bożkami sÄ… rzeczy materialne. WinniÅ›my ich poszukiwać, o nie zabiegać i posÅ‚ugiwać siÄ™ nimi jako Å›rodkami i narzÄ™dziami dobra, majÄ… one nam pomagać. Nigdy jednak nie powinny one zajmować pierwszego miejsca w sercu czÅ‚owieka, tym bardziej w sercu mÅ‚odych ludzi, którzy sÄ… wezwani do wznoszenia siÄ™ wysoko ku najpiÄ™kniejszym i najszlachetniejszym ideaÅ‚om. Imieniem Boga jest Ojciec, MiÅ‚ość, Wierność, MiÅ‚osierdzie. Jakże nie pragnąć, ażeby wszyscy Go znali i kochali? Jego dzieÅ„ – szabat, którym dla nas, chrzeÅ›cijan, jest niedziela, dzieÅ„ PaÅ„skiego Zmartwychwstania – jest przedsmakiem ziemi obiecanej. Jakże moglibyÅ›my Go nie Å›wiÄ™cić uczestniczÄ…c w Eucharystii, w radosnym spotkaniu chrzeÅ›cijaÅ„skiej wspólnoty?
„Kochaj bliźniego Twego”. Dalsze siedem przykazaÅ„ odnosi siÄ™ do naszych stosunków z bliźnimi. UkazujÄ… nam one drogÄ™ umożliwiajÄ…cÄ… nawiÄ…zanie stosunków z innymi istotami ludzkimi nacechowanych szacunkiem i miÅ‚oÅ›ciÄ…, opartych na prawdzie i sprawiedliwoÅ›ci. Ci, którzy praktykujÄ… to Boże Prawo, czÄ™sto bywajÄ… zmuszeni iść pod prÄ…d. MÅ‚odzi Ukrainy, Chrystus domaga siÄ™ od Was, byÅ›cie szli pod prÄ…d. Domaga siÄ™, abyÅ›cie byli obroÅ„cami Jego Prawa i abyÅ›cie przekÅ‚adali je na konsekwentne postÄ™powanie w codziennym życiu. To starożytne i zawsze aktualne prawo znajduje swoje doskonaÅ‚e wypeÅ‚nienie w Ewangelii. MiÅ‚ość ożywia egzystencjÄ™ i prawdziwa, gÅ‚Ä™boka miÅ‚ość prowadzi do wiernego przestrzegania DziesiÄ™ciorga PrzykazaÅ„. MajÄ…c to Boskie Prawo mocno zakorzenione w waszych sercach, nie powinniÅ›cie siÄ™ lÄ™kać: w peÅ‚ni zrealizujecie siebie samych i przyczynicie siÄ™ do zbudowania bardziej solidarnego i sprawiedliwego Å›wiata.
Ojciec ÅšwiÄ™ty przypomniaÅ‚, że wolność wymaga mocnych, odpowiedzialnych sumieÅ„. Wolność jest wymagajÄ…ca i w pewnym sensie trudniejsza niż niewola! Dlatego, obejmujÄ…c was jak ojciec, powiadam wam: obierzcie sÅ‚usznÄ… drogÄ™, którÄ… wskazuje wam Bóg w swoich przykazaniach. SÄ… to sÅ‚owa prawdy i życia. CzÄ™sto droga, która wydaje siÄ™ szeroka i wygodna, okazuje siÄ™ potem zÅ‚udna i bÅ‚Ä™dna. Nie przechodźcie z niewoli reżimu komunistycznego do niewoli konsumizmu, innej formy materializmu, który nawet nie odrzucajÄ…c Boga, faktycznie Go neguje, wyÅ‚Ä…czajÄ…c Go z życia. Bez Boga nie możemy niczego dobrego uczynić. Z Jego natomiast pomocÄ… potraficie podjąć wszystkie wyzwania chwili obecnej. Potraficie dokonać zobowiÄ…zujÄ…cych wyborów, idÄ…c pod prÄ…d, na przykÅ‚ad decydujÄ…c siÄ™ pozostać wiernymi Ojczyźnie, nie ulegajÄ…c mirażom Å‚atwych fortun za granicÄ… (...)
Ojciec Święty podkreślił, że prawdziwej cywilizacji nie mierzy się jedynie postępem gospodarczym, lecz przede wszystkim ludzkim, moralnym i duchowym rozwojem narodu.
A na koniec zaapelowaÅ‚: Kochajcie KoÅ›cióÅ‚! On jest waszÄ… rodzinÄ… i duchowÄ… budowlÄ…, której macie być żywymi kamieniami (Lwów, 26 czerwca 2001).